Serwer NAS, z ang. Network Attached Storage (w wolnym tłumaczeniu Pamięć podłączona do sieci), jest wygodnym sposobem przechowywania i jednocześnie udostępniania danych wielu użytkownikom w sieci, najczęściej lokalnej. Coraz częściej znajduje zastosowanie w domach, przy udostępnianiu plików, zdjęć, filmów itp, użytkownikom sieci domowej. Niestety, większość serwerów NAS to spory wydatek, jak na budżet domowy, ale dzięki Raspberry Pi koszt takiego serwera NAS może zostać znacznie zmniejszony.

W jednym z poprzednich wpisów przedstawiłem sposób przekształcenia RPI w serwer NAS, poprzez instalację serwera plików SAMBA, oraz konfigurację tego serwera z poprzez terminal. Tym razem przedstawię instalację oraz wstępną konfigurację oprogramowania do serwera NAS, które nazywa się OpenMediaVault (OMV). Przedstawię sposób instalacji na RaspberryPi 3B, ale na pozostałych malinkach (wersje wyższe) instalacja jest podobna.

Co potrzebujemy:
– Rasbperr Pi (tutaj wykorzystuję 3B, ale zadziała ze wszystkimi nowszymi – ze starszymi nie próbowałem)
– Zasilacz
– Karta pamięci 8GB lub większa (zalecam co najmniej 16GB), klasy 10, lub lepszej.
– Na początek jeden Pendrive, na którym będzie stanowił nasz dysk udostępniany w sieci.

Przed przystąpieniem do instalacji OpenMediaVault należy wybrać odpowiednią wersję systemu na naszą malinkę. OMV działa jedynie na wersji OS Lite, tzn. bez środowiska okienkowego. Tak więc podczas wyboru systemu który wgrywamy na kartę SD wybieramy system Raspberry Pi OS Lite. Podczas konfiguracji instalacji, polecam zapamiętać nazwę użytkownika i hasło, gdyż one okażą się w późniejszym etapie potrzebne.

Instalacja i logowanie

Procesu wstępnej konfiguracji, oraz instalacji systemu na malinkę nie będę przedstawiał. Po uruchomieniu i zaktualizowaniu malinki, uruchamiamy terminal i łączymy się z urządzeniem przy pomocy SSH (albo poprzez podłączenie do TV poprzez HDMI – w tym przypadku potrzebujemy jeszcze klawiatury podłączonej do raspberry). Gdy widzimy już znak zachęty z malinki, przystępujemy do instalacji OMV. Przepisujemy (bądź wklejamy) poniższą komendę która to powoduje pobranie i wykonanie skryptu instalacyjnego OMV.

wget -O - https://github.com/OpenMediaVault-Plugin-Developers/installScript/raw/master/install | sudo bash

Wciskamy Enter i czekamy na pobranie i zainstalowanie odpowiednich pakietów – w zależności od wersji malinki, łącza internetowego i klasy szybkości naszej karty SD całe proces może trwać kilkanaście minut (a nawet dłużej), więc polecam uzbroić się w cierpliwość (albo w lepszy sprzęt;) ). Po poprawnej instalacji, raspebrry pi powinno samo się uruchomić.

Po ponownym uruchomieniu urządzenia, kończymy pracę z terminalem i przechodzimy do konfiguracji poprzez przeglądarkę – tak, OMV umożliwia nadzorowanie i konfigurowanie naszego serwera poprzez przeglądarkę internetową.
Tak więc, w oknie adresu przeglądarki wpisujemy adres naszego raspberry Pi i po załadowaniu strony powinna nam się przedstawić strona naszego serwera.

Aby pierwszy raz zalogować się do OMV, należy wpisać domyślne hasło:
openmediavault
natomiast login to:
admin

Zmiana hasła, oraz języka

Przed zmianą hasła, zmieńmy najpierw język, aby łatwiej nam było poruszać się po interfejsie. W tym celu w górnym prawym rogu wybieramy symbol postaci, po czym pojawia się nam menu z listą opcji użytkownika, a następnie wybieramy polecenie Language i w kolejnym menu wyszukujemy nasz język – klikamy na niego. Strona powinna się przeładować – język powinien zostać zmieniony na wybrany.

Pora zmienić hasło administratora. Podobnie jak poprzednio, klikamy w prawym górnym rogu na ikonkę postaci i z menu które nam się pojawi wybieramy zmień hasło. Pojawi się nowa strona na której wpisujemy nowe hasło, oraz je powtarzamy. Następnie klikamy zapisz.

Dodawanie/usuwanie użytkownika

W celu dodania nowego użytkownika w lewym menu wybieramy Użytkownicy->Użytkownicy. Pojawi się nowe okienko w którym to mamy podgląd do utworzonych użytkowników. Możemy tutaj dodawać, usuwać i edytować wszystkich użytkowników – za wyjątkiem użytkownika administrator. Aby dodać nowego użytkownika naciskamy na plus znajdujący się nad tabelą, a następnie Utwórz. Pojawi się nowe okno które uzupełniamy zgodnie z opisem. Polecam zaznaczyć ostatnią opcję, dzięki której użytkownik nie będzie mógł modyfikować zezwoleń konta.

Podobnie jest ze zmianą ustawień użytkownika, tzn. aby zmienić jego ustawienia, zaznaczymy żądany profil i nad tabelką wybieramy ikonkę kredki, pojawia się nam okienko z ustawieniami, jak przy tworzenie nowego użytkownika. Aby usunąć użytkownika, wybieram ikonkę kosza. Podczas usuwania użytkownika, należy pamiętać, że tej operacji nie można cofnąć.

Nowy system plików

Trzeba w końcu przejść do konkretów. W pierwszej kolejności zamontujemy nowy dysk i ustawimy na nim system plików. Podłączamy więc np. pendrive do Raspberry Pi i przechodzimy do Magazyn->Dyski. Jeżeli został powinniśmy widzieć co najmniej dwie pamięci – pamięć wewnętrzną, oraz pamięć z pendrive. Jeżeli nie widzimy naszego pendrive to naciskamy na lupę w celu wyszukania nowych urządzeń. Z tego poziomu możemy również wyczyścić dany dysk (oprócz pamięci wewnętrznej) klikając na wybraną pamięć, a następnie na ikonkę gumki.

Następnie przechodzimy do zamontowania systemu plików w naszym NAS. Tak więc, przechodzimy do zakładki Magazyn->Systemy plików i klikamy na ikonkę strzałki. W nowym oknie wybieramy system plików, czyli nasz pendrive i możemy również zmienić poziom procentowy przy jakim zapełnieniu dostaniemy ostrzeżenie o brakującej pamięci. Po wyborze systemu plików Zapisujemy ustawienia.

Dla ważniejszych zmian potrzebne jest powtórne potwierdzenie chęci dokonania zmian. W komunikacie który otrzymaliśmy naciskamy na „ptaszka” znajdującego się w prawym górnym rogu komunikatu. Następnie znowu potwierdzamy zmianę konfiguracji. Po kilku chwilach konfiguracji otrzymamy informację o zamontowanym systemie plików znajdującym się na naszym Pendrive.

Dodawanie folderu współdzielonego

Gdy już mamy podłączony nasz pendrive do urządzenia, kolejny krokiem jest utworzenie i udostępnienie folderu, który to będzie udostępniony w zasobach sieciowych. W tym celu przechodzimy do Magazyn->Katalogi współdzielone i w celu dodanie nowego katalogu naciskamy na ikonę plusa znajdującą się nad tabelką. Wpisujemy nazwę katalogu, wybieramy system plików (czyli nasz pendrive). Pozostałe ustawienia pozostawiamy bez zmian. Ewentualnie, możemy zmienić położenie katalogu poprzez zmianę ścieżki względnej. Dla bardziej zaawansowanych pozostaje również opcja zmiany uprawnień dla danego katalogu (wiąże się to również ze zmianą uprawnień dla użytkowników/grup). Po kliknięciu zapisz również musimy jak poprzednio kilka razy potwierdzić prawidłowość zmiany konfiguracji. Po zapisaniu i odświeżeniu strony powinniśmy widzieć nazwę oraz pozostałe dane udostępnionego katalogu.

Samba – udostępnianie zasobów

Gdy już mamy podłączony pendrive i dodany folder, pora na udostępnienie zasobów w naszej sieci. Posłużymy się usługą Samba, dzięki której w łatwy sposób będzie można podłączyć się poprzez system Windows do serwera NAS. W pierwszej kolejności musimy włączyć usługę SAMBA – dokonujemy tego przechodząc kolejno przez Usługi->SMB/CIFS->konfiguracja, a następnie zaznaczając na górze okienko Włączone. Pozostałe opcje polecam zostawić bez zmian. No i nie zapomnij na dole strony nacisnąć przycisku zapisz (oraz kilka razy potwierdzić prawidłowość zmiany ustawień 😉 )

Następnie przechodzimy do kategorii Udziały w celu dodania wcześniej utworzonego folderu współdzielonego do zasobów udostępnionych. Naciskamy w oknie na ikonkę plusa i w nowym oknie w opcji shared folder wybieramy nasz folder, który ma być widoczny w sieci. Pozostałe opcje na chwilę obecną pozostawiamy bez zmian. Zapisujemy konfigurację.

Ponownie przechodzimy do ustawień użytkowników (menu Użytkownicy->Użytkownicy) i wybieramy użytkownika dla którego chcemy przydzielić dostęp do zasobów. W górnym pasku nad tabelką wybieramy ikonkę folderu z kluczykiem – dzięki czemu przejdziemy do ustawień udostępnienia zasobów. Tutaj dla każdego katalogu możemy przydzielić bądź nie odpowiedni dostęp. W naszym przypadku wybieramy możliwość zapisu i odczytu danych (READ/WRITE) – no i potwierdzam poprzez zapisanie konfiguracji. I tym sposobem mamy udostępniony zasób dla użytkownika w naszej sieci.

Dostęp do zasobów z poziomu Windows

Jak już mamy udostępniony folder w sieci, musimy się jakoś do niego dostać. W tym celu dodamy go do systemu Windows poprzez zmapowanie go jako dysk. Otwieramy explorera w Windows i przechodzimy do Twój komputer. W górnym meny wybieramy Komputer, a następnie Mapuj dysk sieciowy. W nowym okienku Wybieramy literę dysku, a następnie przeglądaj aby wybrać z zasobów w sieci nasz dysk NAS – wybieramy go w nowym okienku które się pojawi, może być konieczne wpisanie loginu i hasła dla użytkownika, który to będzie miał dostęp do tych zasobów. Po wybraniu odpowiedniego folderu, możemy zaznaczyć aby Windows zapamiętał nasze poświadczenia, czyli login i hasło, oraz czy ma łączyć się automatycznie przy logowania – polecam to zaznaczyć. Gdy już mamy to zrobione klikamy na Zakończ i tym sposobem mamy nowy dysk sieciowy dostępny z poziomu okienek Windowsa. Gratuluję;)

Odblokowanie dostępu przez SSH – uprawnienia użytkowników

Przy tworzeniu nowego użytkownika możemy wybrać do jakiej grupy ma on dostęp. Grupa odpowiada również odpowiednim uprawnieniom. W przypadku tworzenia nowego użytkownika ma on uprawnienia typu user. W przypadku gdybyśmy chcieli aby użytkownik ten miał możliwość również dostępu do naszego urządzenia poprzez ssh, należy podczas konfiguracji użytkownika w pozycji grupa wybrać ssh.

Dostęp zewnętrzny do naszego serwera – VPN

Gdy nie mamy możliwości dostępu z zewnątrz do naszej sieci z powodu braku zewnętrznego adresu IP, z pomocą przychodzi VPN, dzięki któremu to możemy dostać się do naszej sieci w sposób bezpieczny z każdego miejsca. Sposób dostępu zdalnego już opisywałem wcześniej, przy pomocy różnych usług. Od dłuższego czasu używam ZeroTiera, który jest darmowy i w miarę prosty w obsłudze. W jednym z poprzednich wpisów dot. dostępu zdalnego przy pomocy VPN, jakim jest zerotier opisałem sposób konfiguracji tej usługi na RPI, oraz na Windows.

Powodzenia w konfiguracji i użytkowaniu.
W razi pytań, problemów z konfiguracją piszcie w komentarzach. Opinia też się przyda.